اصولی روشنایی
در اینجا به بررسی نکاتی می پردازیم که عواملی اصولی در روشنایی محیط هستند. قابلیت دید مناسب در ناحیه تامین روشنایی از مهم ترین نیازهای اولیه استفاده کننده نور در محیط است. این قابلیت به عواملی بستگی دارد که به بعضی از آنها اشاره خواهیم کرد.
- شدت روشنایی
برای هر ناحیه تامین روشنایی خاص، باید میزان مناسبی از شدت روشنایی ایجاد شود. شدت روشنایی در سراسر ناحیه ای که تامین روشنایی آن مد نظر است باید به طور معقولی یکنواخت باشد. این بدان معنی است که سرتاسر اتاق باید به میزان مناسبی روشن شود. این امر به منظور اجتناب از ایجاد نواحی تاریک با وسعت زیاد است که ممکن است در حالتی که شخص می بایست از ناحیه تامین روشنایی مد نظر، به اطراف نگاه کند بر هماهنگی چشم به شکلی درست اثر بگذارد. شدت روشنایی هر فضایی باید با استانداردهای مربوطه انتخاب شود.
- سطوح مجاور
از تفاوت زیاد در شدت روشنایی سطوح مجاور باید اجتناب شود. تفاوت بین شدت روشنایی سطوح مجاور نباید از نسبت ده به یک تجاوز کند. از این رو درخشندگی اطراف ناحیه تامین روشنایی باید کمتر از درخشندگی خود ناحیه تامین روشنایی باشد؛ در غیر این صورت، قابلیت دید در این ناحیه، مختل می شود. همچنین ممکن است باعث خستگی چشم شود، زیرا در این حالت باید خود را دو برابر با شرایط جدید تطبیق دهد و در صورت تداوم این کار، چشم خسته شده و منجر به ناراحتی هایی از قبلی سردرد، خستگی مفرد و غیره می شود.
- حفظ شدت روشنایی
به منظور اطمینان از اینکه شدت روشنایی مورد نظر همواره تامین می شود، باید تدابیری برای حفظ شدت روشنایی، تعمیر و نگهداری و تمیز کردن چراغ ها اتخاذ شود. شدت روشنایی هرگز نباید به کمتر از 80% مقدار توصیه شده افت کند. در طراحی های خوب روشنایی، برای جبران تقلیل نوردهی، در نتیجه کهنگی لامپ و تجمع آلودگی روی چراغ ها، شدت روشنایی اولیه، بیشتر از مقدار لازم در نظر گرفته می شود. و البته تمیز نگه داشتن وسایل روشنایی و رسیدگی به آنها یکی از مهمترین عوامل در هماهنگی طولانی مدت نور با محیط است و به سلامت چشم و بدن ما کمک فراوانی خواهد کرد.
- کنترل خیرگی چشم
به منظور پیشگیری از ایجاد خیرگی ناراحت کننده چشم، ناشی از منابع نوری، درخشندگی آنها در زاویه های دید معمولی باید محدود شود. لامپ های بدون پوشش، باعث ایجاد خیرگی ناراحت کننده چشم می شوند زیرا درخشندگی آنها معمولا خیلی زیاد است. این امر در مورد لامپ های فلورنست بدون پوشش نیز در حالتی که کار مداوم در زیر نور این لامپ ها مورد نیاز است به همان شکل آسیب رسان خواهد بود. چراغ هایی همانند لامپ فلورسنت از نوع بلند با پایه های باریک، بدون استفاده از وسایل کنترل چشم از قبیل پخش کننده های منشوری یا شبکه ای به ساخته می شوند. با این حال، در شرایطی که مدت زمان قرارگیری در زیر لامپ های فلورسنت بدون پوشش، برای مثال در راهروهای اتاق استراحت و غیره کم باشد، استفاده از آنها قابل قبول است.
- انعکاسات ناخواسته
برخی از انعکاسات ممکن است در کارایی یا راحتی اشخاص، اختلال ایجاد کنند؛ مثلا انعکاس نور از روی سطوح براقی که روی آنها مطالبی نوشته شده است. معمولا این امر خارج از کنترل طراح روشنایی است؛ زیرا وضعیت قرارگیری در ناحیه تامین روشنایی نسبت به منبع نور بستگی دارد که البته طراحان دکور و فضای داخلی به طور حتم باید تمام تلاش و تمرکز خود را بر روی چیدمان صحیح قرار بدهند تا نتیجه نهایی رضایت بخش باشد.
- توزیع روشنی سطوح داخلی اصلی
علاوه بر کنترل درخشندگی منابع نور، روشنی سطوح داخلی اصلی از قبیل دیوارها، سقف ها، و غیره از راه های زیر حاصل می شود:
- در نظر گرفتن ضرایب انعکاسی مناسب برای سطوح
- تامین روشنایی مناسب برای سطوح
هدف از اتخاذ این تدابیر، اجتناب از تفاوتهای بیش از حد روشنی سطوح وسیع است که در میدان دید قرار دارد. تفاوتهای خیلی زیاد در روشنی سطوح همانند، و درخشندگی بیش از حد منابع نور باعث خستگی مفرط چشمها میشود. از طرفی در صورتی که نوردهی، خیلی یکنواخت باشد، باعث ایجاد محیط خستهکننده یا افسردهکننده می شود. با اینکه توزیع روشنایی عمومی، عامل اصلی است ولی شدت سایهها نیز در محیط تاثیر میگذارد. شدت سایهها به وسیلهی نوع توزیع نور تعیین میشود. مثلا نوردهی با زاویه بسته باعث ایجاد سایههایی با شدت زیاد میشود؛ درحالی که لامپهای فلورسنت سایههای ملایم ایجاد میکنند. باید این اصل را در نظر داشت که سایههای با شدت زیاد، معمولا مناسب نیستند؛ به جز مواردی که هدف، ایجاد جلوههای ویژه باشد.
- انتخاب مستقیم روشنایی
سیستمهای روشنایی باید به گونهای انتخاب شوند که توزیع نوردهی مورد نیاز را ایجاد کنند. این به این معنی است که در مورد آویز یا چراغهایی که روی سطوح نصب میشوند، در دفاتر کار و اماکن مورد استفاده قرار گرفته، حداقل 30% نور منتشر شده باید به طرف بدن باشد. در این صورت میتوان از کافی بودن نوردهی سقف اطمینان حاصل کرد.
- روشنایی غیرمستقیم
نحوهی عمل این نوع روشنایی به صورت توکار است. در این روش همه نورها به طرف سقف هدایت میشود و سایر سطوح در اتاق به وسیلهی انعکاس متقابل روشن میشود. نتیجهی این امر، خستهکننده است؛ زیرا توزیع نوردهی بیش از حد یکنواخت است. همچنین این نوع روشنایی کارایی خوبی ندارد و فقط در موارد خاص باید از آن استفاده شود.
- محل قرارگیری چراغها
ترتیب قرارگیری چراغها به منظور رسیدن به توزیع نوردهی دلخواه، لازم است به گونهای باشد که نور کافی به قسمتهای بالایی دیوارها و سقف برسد. این امر عموماً نیاز به یک طرح قرارگیری چراغها در فواصل یکنواخت دارد تا بدین ترتیب شدت روشنایی مورد نیاز در صفحه مربوط به ناحیه تامین روشنایی حاصل شود. در حالی که ترتیب قرارگیری به صورتی است که فواصل بین چراغها از حداکثر نسبت فاصله به ارتفاعِ نصب منبع نور تجاوز نمیکند و فاصله از دیوارها نصف این فاصله است.
- توزیع با زاویه بسته
به منظور حصول اطمینان از اینکه روشنایی دیوار کافی است لازم است چراغها را نزدیکتر به دیوارها قرار داد. در مورد چراغهای با نوردهی به طرف بالا لازم است آنها را در فاصله حداقل 150 سانتیمتر از مرکز و حتی بیشتر از آن قرار داد؛ به طوری که نور به طرف بالا به خوبی روی سقف توزیع شود.
- رنگ و ترکیب رنگها
علاوه بر انعکاسهای مناسب، سطوح باید دارای رنگهای مناسبی باشد. به طور کلی رنگها نباید قوی یا خیلی ضعیف باشند. رنگهای قوی میتوانند باعث خستگی مفرط چشم شوند. سلولهای مخروطی چشم در اثر خسته شدن، باعث دگرگونی تاثیر رنگها میشوند. رنگهای ضعیف نیز به همین صورت باعث خستگی چشم میشوند. ترتیب رنگها در قسمت اصلی داخل فضاهای مورد استفاده قرار گرفته بایستی ساده بوده و مزاحمتی برای چشم ایجاد نکند.
همراه با زیوانیتار
زیبایی برای همیشه