حجم در گرافیک

حجم عبارت است از سطحی که در فضا حرکت کرده و از جهت سطح خود در عمق گسترش یافته است. در حجم ها سه عامل اولیه، یعنی نقطه، خط و سطوح، وجودی اساسی و ضروری دارند. حجم ممکن است نظم هندسی داشته باشد یا از فرم نامنظم تشکیل شده باشد. حجم هایی که نظم هندسی دارند از بسط و توسعه شکل های مثلث، مربع و دایره تشکیل شده اند؛ مانند معکب، منشور، مخروط، کره و حجم های ترکیبی حاصل از آنها.

همانگونه که «شکل» بیشتر وابسته به سطح است و صفت مشخصه آن محسوب می شود، «فرم» وابسته به حجم است و نخستین صفت مشخصه حجم به شمار می آید. شکل های اصلی مثلث متساوی الاضلاع، مربع و دایره اگر حول محور عمودی بچرخند، حجم هایی را به وجود می آورند که به حجم های افلاطونی شهرت دارند.

حجم در آثار گرافیک به دو صورت جلوه می کند: یکی تصویر حجم که نمایش حجم روی صفحه دوبعدی کاغذ و سطوح مشابه آن در فرایند چاپ است که اصولا این امر با توجه به اصول علم مناظر و مرایا صورت می گیرد. تصاویر حجمی در رسانه های نوری نیز در همین گروه قرار دارند.

جلوه دیگر حجم در گرافیک کاربرد حجم های سه بعدی واقعی در زمینه هایی مانند بسته بندی، بیلبوردهای برجسته، گرافیک محیطی، استندهای تبلیغاتی کوچک و بزرگ برای فضاهای داخلی بناها، استندهای تبلیغاتی بزرگ و خیلی بزرگ برای خارج ساختمان ها، تندیس های افتخار، هدایای تبلیغاتی و مواردی از این دست است.

در بسته بندی که یکی از زمینه های مهم گرافیک در جهان معاصر به شمار می رود، حجم در قالب چهار گروه مواد شکل می گیرد:

کاغذ و مقوا:

با وجود کم شدن ذخایر سلولز در جهان و افزایش نسبی بهای آن در ساختن حجم بسیاری از بسته ها به کار می روند و وزن کم و قابلیت بازیافت و نداشتن مضرات برخی مواد دیگر از امتیازات آن به شمار می رود. این مواد قابلیت چاپ مطلوبی دارند و با پوشش های بعد از چاپ جلوه و زیبایی چشمگیری می یابند و حجم بسیار متنوعی را می توان با آنها پدید آورد که در خاور دور به هنر اریگامی (origami) شهرت دارند.

فلز:

به صورت ورقه های بسیار نارک برای بسته بندی شکلات و خوردنی های دیگر یا به شکل قوطی هایی به شکل های مختلف در بسته بندی مواد غذایی مانند کنسروها و نوشابه ها و بیسکویت و شکلات و موارد دیگر به کار می رود.

پلاستیک:

که مصرف آنها در بسته بندی روزافزون است برای تولید حجم های بسیار متنوعی از انواع پاکت با ضخامت های مختلف تا انواع ظروف مواد پاک کننده و بهداشتی به کار می رود. بازیافت بسیار طولانی است و گاهی تاثیرات بهداشتی منفی ای دارد ولی، با توجه به هزینه کم تولید آنها، توجه به آن و جایگزینی اش با دو گروه دیگر میسر شده است.

شیشه:

در بسته بندی های مواد خوراکی، آرایشی و دارویی کاربرد فراوان دارد.

حجم در بیلبوردها علاوه بر حالت مجازی ممکن است دو جلوه داشته باشد اینکه یا بیلبورد به صورت نقش برجسته اجرا شود یا بخشی از آن کاملا سه بعدی و واقعی ساخته شود. مثلا در بیلبورد تبلیغ اتومبیل ممکن است حدود یک سوم جلوی اتومبیل که در کارخانه به صورت نمونه و به منظور همین بیلبورد ساخته شده است، از نمای مسطح بیلبورد بیرون بزند تا در تماشاگران تاثیر بیشتری بگذارد.

استند به هر حجم تبلیغاتی عمودی گفته می شود و انواع کوچک آن در شرکت های حمل و نقل و آژانس های هواپیمایی، فروشگاه ها و شرکت های خدماتی روی میز فروشنده یا متصدی مربوط قرار می گیرد و گاهی به صورت تقویم است یا ممکن است با ماکت هواپیما یا اتوبوس تلفیق شود یا در مواردی مانند عینک یا فندک یا کاهای کوچک مشابه خود کالا در آن قرار گیرد و عرضه شود. نمونه های بسیار بزرگ آن نیز در نمایشگاه ها به ویژه در فضاهای آزاد غیر مسقف به کار می رود.

تندیس های افتخار و جام های پیروزی های ورزشی و حجم های مشابهی برای جایزه و یادبود را غالبا طراحان گرافیک طراحی می کنند.

علاوه بر آنچه که تا بحال گفتیم، در موارد محدود دیگری نیز حجم در گرافیک کاربرد  و جلوه دارد. گاهی برای یک اثر گرافیک مانند جلد کتاب یا پوستر حجمی ساخته و آماده می شود و با عکاسی از آن اثر گرافیک شکل می گیرد که در موارد گوناگونی می توان به صورت واقعی و حجمی صحنه و موضوعی را آماده کرد و در ساخت اثر گرافیک از آن بهره گرفت.

همراه بازیوانیتار

زیبایی برای همیشه